1. Sepharad là tên có từ xưa trong Kinh Thánh dành cho người Do Thái ở vùng đất Tây Ban Nha.
Kể từ thời Kinh thánh, người Do Thái gọi Tây Ban Nha là Sepharad. Chúng ta thấy điều này trong Sách Áp đia chương 1, nơi chúng ta được cho biết rằng "Những kẻ phu tù của cơ binh con cái Y-sơ-ra-ên ở giữa những người Ca-na-an, sẽ được đất nó cho đến Sa-rép-ta. Những phu tù của Giê-ru-sa-lem ở tại Sê-pha-rát sẽ được các thành phương nam." Người ta đã xác định nó là “Espamia,” Tây Ban Nha. Do đó, những người Do Thái sống ở Tây Ban Nha và bán đảo Iberia (cũng như con cháu của họ) được gọi là Sephardim .
2. Nguồn gốc văn hóa Sephardic bắt đầu từ thế kỷ 10.
Người Do Thái đã sống ở Tây ban Nha trong nhiều thế kỷ, thế kỷ thứ 10 người Do Thái ở Tây Ban Nha đóng vai trò dẫn đầu trong việc hướng dẫn sự phát triển văn hóa và tinh thần của toàn thể người Do Thái. Vào thời kỳ đó Cordoba đã trở thành một trung tâm thịnh vượng của cuộc sống, học tập của người Do Thái và người Do Thái đã tham gia vào sự bùng nổ của học thuật khoa học và ngôn ngữ.
3. Người Do Thái Sepharad bị trục xuất khỏi Tây Ban Nha năm 1492 và được gọi là Sephardim.
Năm 1492, Ferdinand và Isabella trục xuất tất cả những người Do Thái từ chối cải đạo. Hàng trăm nghìn người đã bị trục xuất đến Maroc, Bồ Đào Nha, Thổ Nhĩ Kỳ và nhiều nơi khác. Những người ở lại buộc phải che giấu danh tính Do Thái của họ. Những người Tây Ban Nha lưu vong trở nên nổi bật và gây ảnh hưởng lớn đến các cộng đồng đã tồn tại nơi họ đến. Do đó, những người Do Thái từ những vùng đất xa Tây Ban Nha được gọi là Sephardim. Có một thuật ngữ chính xác hơn để chỉ những người Do Thái có nguồn gốc từ phía đông đã trở nên phổ biến trong những năm gần đây là Eidot Hamizrach (“Các cộng đồng của phương Đông”).
4. Tiếng Ladino là phiên bản ngôn ngữ tiếng Tây Ban Nha của người Do Thái Sephardic.
Nhiều người trong số những người Sephardic lưu vong và con cháu của họ đã tự hào để giữ lại nền văn hóa đẹp đẽ mà họ đã phát triển ở Tây Ban Nha. Vì vậy, thậm chí 500 năm sau, vẫn có những người Sephardim nói tiếng Ladino. Đây phiên bản tiếng Tây Ban Nha của người Do Thái, có chứa nhiều từ tiếng Do Thái (và từ đó kết hợp nhiều từ khác được chọn lọc từ các nước láng giềng nói tiếng Ả Rập, Thổ Nhĩ Kỳ và Slavic). Giống như Yiddish , Ladino được viết bằng các ký tự Do Thái với hệ thống chính tả riêng.
5. Các cộng đồng Sephardic đã bị tàn sát bởi nạn diệt chủng Holocaust.
Hầu hết những người Do Thái Sephardic đương đại đến từ Thổ Nhĩ Kỳ, Bắc Phi và Trung Đông đây là những nơi mà phần lớn các cộng đồng Do Thái không bị tổn hại bởi nạn diệt chủng của Đức Quốc Xã. Tuy nhiên, đã từng có những cộng đồng Sephardic phát triển mạnh ở Hy Lạp, Ý, Balkan và Romania. Những cộng đồng này Do Thái này gần như bị tiêu diệt hoàn toàn bởi Đức Quốc xã và những người cộng tác của Đức Quốc Xã tại địa phương của họ.
Các thành phố như Thessaloniki (từng được gọi trong Ladino là La Madre de Israel , “Mẹ của Israel” ), không còn là những cư dân Do Thái của họ, với rất ít người sống sót để tiếp tục truyền thống phong phú của họ.
6. Sephardim có một dạng chữ thảo tiếng Do Thái độc đáo.
Tiếng Do Thái hiện đại thường xuất hiện ở hai dạng: khối và chữ thảo. Mặc dù chữ thảo đương đại tương tự như chữ viết được sử dụng qua nhiều thế hệ giữa Ashkanazim, nhưng sẽ không thể đọc được đối với Sephardim, người ủng hộ một hình thức chữ thảo tiếng Do Thái cổ hơn trông giống như chữ hiện được gọi là Rashi Script.
7. Khoảng một nửa số người Do Thái của Israel là Sephardim.
Trong những năm đầu tiên sau khi Nhà nước Israel tuyên bố, người Do Thái từ các vùng đất Hồi giáo nơi họ đã sống qua nhiều thế hệ đổ về, họ đột nhiên thấy mình không được lòng những người hàng xóm trước đây của họ.
Trong những năm đó, họ thường xuyên phải đối mặt với sự phân biệt đối xử và gặp khó khăn trong việc hòa nhập vào một xã hội, nơi mà lãnh đạo phần lớn là người Ashkanazim bao gồm nhiều lãnh đạo quan liêu và chính trị. Trong những thập kỷ gần đây, nhiều rạn nứt cũ đã phai nhạt, và Sephardim của Israel đã nổi lên.
8. Tên họ Sephardic đã có hàng trăm năm tuổi.
Hầu hết các họ Ashkenazi đều chỉ khoảng 200 năm tuổi nhưng những người Sephardim thì họ của họ có lâu hơn thế. Vì họ sống tại vùng đất Tây Ban Nha nên không có gì lạ khi Sephardim có những cái tên như Toledano (“từ Toledo”), Cardozo, và những tên khác có thể bắt nguồn từ Tây Ban Nha.
9. Sephardim gọi giáo sĩ của họ là Chacham.
Nhiều cộng đồng Sephardic sử dụng từ chacham để chỉ một giáo sĩ Do Thái, do đó, các giáo sĩ Do Thái chính của nhiều trung tâm dân cư lớn của người Sephardic được gọi là chacham bashi ( bashi là từ tiếng Thổ Nhĩ Kỳ có nghĩa là “đầu”). Ngoài việc cung cấp hướng dẫn về tinh thần và xã hội, Chacham Bashi có tư cách pháp nhân là người đại diện cho cộng đồng của mình trong các công việc của chính phủ.
10. Cách phát âm tiếng Sephardic được nâng cao hơn so với tiếng Do Thái hiện đại.
Có một quan niệm sai lầm phổ biến rằng tiếng Do Thái hiện đại, được nói ở Israel đương đại, là tiếng Do Thái Sephardic. Tuy nhiên, đây là một sự đơn giản hóa hoàn toàn. Mặc dù tiếng Do Thái hiện đại có một số yếu tố của cách phát âm Sephardic (chẳng hạn như không phân biệt giữa kamats và patach, hoặc giữa tav với dagesh [dấu chấm] và không có), nhưng nó cũng bỏ lỡ một số sắc thái quan trọng của cách phát âm Sephardic, chẳng hạn như sự khác biệt giữa be chaf và chet (được phát âm là gutturally) và giữa aleph và ayin , được phát âm là velar mũi.
11. Đa số người Do Thái Anh đã từng là Sephardic.
Trong nhiều thế kỷ, Amsterdam có một cộng đồng Sephardic thịnh vượng, chủ yếu gồm những người Do Thái Tây Ban Nha đến đó bằng đường Bồ Đào Nha (cho đến tận ngày nay, họ vẫn sử dụng tiếng Bồ Đào Nha như một phần của dịch vụ giáo đường Do Thái). Năm 1655, Giáo sĩ người Hà Lan Sephardic Manasseh ben Israel ở Amsterdam đã ủng hộ thành công việc Anh cho phép người Do Thái trở lại biên giới của mình, gần 400 năm sau khi họ trục xuất những người Do Thái (Ashkenazi) của họ trở lại vào năm 1290. Người Do Thái bắt đầu tràn sang Anh, và trong một thời gian dài Phần lớn Anglo Jewry là cổ phiếu của Sephardic. Một ví dụ điển hình là Sir Moses Montefiore, hiệp sĩ người Anh đã đi khắp thế giới để trợ giúp người Do Thái ở khắp mọi nơi.
12. Những người Do Thái đầu tiên ở Mỹ là Sephardim.
Một số người nói rằng không phải ngẫu nhiên mà Columbus ra khơi vào đúng ngày người Do Thái bị trục xuất khỏi Tây Ban Nha. Thật vậy, trong khi có nhiều suy đoán chưa được giải đáp liên quan đến nguồn gốc của chính Columbus, rõ ràng chuyến đi của ông được tài trợ bởi người Do Thái, với mong muốn tìm một nơi họ có thể sống và thực hành Đạo Do Thái. trong hòa bình.
Trong những thế kỷ tiếp theo, vùng Caribe, Mỹ Latinh và thậm chí cả Bắc Mỹ đã có các người Do Thái Sephardim định cư. Vì vậy, những người Do Thái đầu tiên ở Hoa Kỳ và Canada có nguồn gốc Sephardic.
13. Người Do Thái Sephardic có những món ăn độc đáo.
Có gì người Mỹ thường gọi là thực phẩm của người Do Thái (súp gà với kneidlach, kishke, khoai latkes , ngọt tzimmes vv) là thực phẩm mang phong cách của người Ashkenazi.
Cộng đồng người Sephardim họ thưởng thức một nền ẩm thực hoàn toàn khác, phản ánh khí hậu Địa Trung Hải nơi họ đã sống và thịnh vượng qua nhiều thế hệ.
14. Cải cách và bảo thủ hầu như không được lắng nghe.
Khi các cuộc cải cách xã hội tràn qua Tây Âu, nhiều người Do Thái cảm thấy áp lực phải “cập nhật hóa” đạo Do Thái để phù hợp với quan điểm “khai sáng” mới đạt được của họ. Điều này dẫn đến việc thành lập các giáo đoàn Cải cách, và mở rộng ra là các giáo đoàn Bảo thủ, nơi những thay đổi không quá mạnh mẽ.
Những người Do Thái Sephardic phần lớn không bị ảnh hưởng bởi những thay đổi đó, và hầu như tất cả những người Do Thái Sephardic đều thờ phượng Chúa theo cách thức chính thống và truyền thống của tổ tiên họ.
Biên tập bởi Mục Vụ Do Thái Lời Sự Sống Việt Nam.
Comentários